De Europese Centrale Bank (ECB) is van plan voor het eerst sinds 2011 de rente te gaan verhogen. De beleidsrente, die nu op -0,5% staat, wordt waarschijnlijk nog dit jaar in twee stappen naar 0% verhoogd. De ECB wil met deze renteverhogingen de huidige hoge inflatie bestrijden.
Europa heeft te maken met de hoogste inflatie in jaren. In Nederland was het leven in de afgelopen maanden ruim 10% duurder dan in het jaar ervoor. In een aantal andere landen binnen de Europese Unie (EU) is de inflatie nog hoger.
De economie functioneert het beste bij een stabiele en geleidelijke prijsstijging. Als de prijzen geleidelijk stijgen, stimuleert dat consumenten om hun geld uit te geven. De ECB streeft naar een jaarlijkse prijsstijging (inflatie) van 2% in alle EU-landen. Als de inflatie tijdelijk iets boven of onder de 2% is, is dat geen probleem. Maar als de inflatie te hoog wordt of te laag, grijpt de ECB in door de beleidsrente aan te passen.
De beleidsrente is de rente die de ECB gebruikt als commerciële banken geld bij de ECB lenen of stallen. De commerciële banken rekenen deze rente vervolgens door aan hun klanten.
Een hogere beleidsrente zorgt ervoor dat het duurder wordt om geld te lenen. Hierdoor lenen consumenten minder geld en gaan ze juist meer sparen. In beide gevallen leidt dit tot minder uitgaven waardoor de vraag naar producten afneemt. Door de afnemende vraag stijgen de prijzen minder snel en daardoor daalt het inflatiepercentage. Een renteverlaging heeft het tegenovergestelde effect.
De huidige hoge inflatie is ontstaan na de coronacrisis, toen de vraag naar goederen en diensten in rap tempo aantrok. Het aanbod kon de vraag niet bijhouden door allerlei logistieke problemen, bijvoorbeeld omdat China nog lange tijd op slot zat, havens geen plek hadden voor alle bestelde spullen en er te weinig chauffeurs waren om spullen te vervoeren. Hierdoor stegen de transportkosten enorm en dat werd doorberekend in de prijzen. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, nam de inflatie nog verder toe. Vooral door de explosieve stijging van de prijzen voor olie en gas vanwege de sancties tegen Rusland. Prijzen die toch al waren opgelopen doordat de olielanden hun productie niet snel genoeg konden (of wilden) opschroeven na de afschaling tijdens de coronacrisis.
De hypotheekrente wordt voor een belangrijk deel bepaald door de marktrente van leningen met een langere looptijd. Die rente is de laatste tijd fors opgelopen door de stijgende inflatie en uit angst voor een rentestijging door de ECB. De gemiddelde hypotheekrente voor 10 of 20 jaar vast is hierdoor sinds oktober 2021 bijna verdubbeld.
Nu de verhoging van de rente door de ECB is aangekondigd, dringt de vraag zich op of ook de spaarrente sinds lange tijd weer gaat stijgen. Op dit moment rekenen de grootbanken zonder uitzondering nog een negatieve rente aan de grotere spaarders. De grootbanken houden zich nog op de vlakte over dit onderwerp, hoewel de eerste zwaluwtjes al aangegeven hebben van de negatieve rente af te willen.
Bron: Permanent Actueel van Dukers & Baelemans