Het samen met uw kinderen opzetten van een familiefonds is het ultimum van familievermogen. Een beter instrument om vermogen geleidelijk over te dragen en om kinderen langzamerhand vertrouwd te maken met de aanwezigheid van substantieel vermogen is er eigenlijk niet. U kunt zelf alle touwtjes in handen houden zo lang u wilt.
Door tijdig aan estate planning te beginnen en dit slim in te richten, draagt u op een verantwoorde wijze vermogen over aan de volgende generatie en bespaart u ook nog eens belasting. Estate planning kent een vijftal domeinen die u ten dienste staan bij deze overdracht (de schijf van vijf). Dit zijn achtereenvolgens:
In deze bijdrage komt het familiefonds aan bod als instrument voor het schenken van beleggingsvermogen. Onder beleggingsvermogen wordt in dit kader verstaan: vermogen belegd in aandelen, obligaties, beleggingsfondsen of participaties in vastgoed- of private equity-fondsen. Direct vastgoed en ondernemingsvermogen kan ook in een familiefonds worden ondergebracht, maar dit blijft in deze bijdrage buiten beschouwing. Dit geldt ook voor bezittingen als kunst en antiek en overige alternatieve investeringen.
In zijn meest eenvoudige vorm is een familiefonds een besloten fonds voor gemene rekening. Een familiefonds kan ook onderdeel zijn van een structuur. Daar is dan meestal een stichting bij betrokken. Een familiefonds kan ook sec een stichting zijn. Indien deze stichting certificaten uitgeeft wordt vaak de naam certificatenstichting gebruikt. De naam stichting administratie kantoor (stak) komt ook voor, maar wordt meestal gebruikt voor een stichting die een aanmerkelijk belang in een bv of nv houdt.
Door vermogen al bij leven over te hevelen via een familiefonds kunnen een aantal specifieke doelen worden bereikt:
Een nadeel van een familiefonds kan zijn dat de kinderen, zeker na het overlijden van de langstlevende ouder, het gevoel krijgen tot in lengte van jaren ‘tot elkaar veroordeeld’ te zijn. Dit kan echter eenvoudig worden opgelost door of het familiefonds op te heffen, of door het op te splitsen in een aantal nieuwe fondsen. Opvolgende familie kan dan zelf invulling geven aan hun eigen estate planning.
Een alternatief voor het schenken met behoud van zeggenschap is de schuldigerkenning uit vrijgevigheid. De kinderen krijgen dan slechts een vorderingsrecht en niet de beschikking over de onderliggende vermogensbestanddelen. Het nadeel van deze vorm is de verplichting om jaarlijks 6% rente aan de kinderen te betalen. Dit mag niet worden bijgeschreven, maar moet daadwerkelijk worden overgemaakt. Indien dat niet gedaan wordt, dan wordt het geschonken bedrag alsnog bij de erfenis opgeteld en is het tariefvoordeel verloren. Als het om bescheiden bedragen gaat hoeft de renteverplichting geen probleem te zijn en kan het gezien worden als extra manier om zonder belasting vermogen over te hevelen. Als dit echter onderdeel is van een meerjarig schenkingsplan en het schuldig erkende bedrag en dus de rente aanzienlijk oplopen, dan kan dit nog een loden last betekenen.
Overigens kunnen beide instrumenten ook heel goed na elkaar worden ingezet in uw schenkingsplan. Begonnen wordt dan met een aantal jaar schenken op papier, om dit vervolgens in te brengen een familiefonds.
Een ander veel voorkomend alternatief is het schenken onder bewind. De geschonken vermogensbestanddelen behoren dan op papier tot het vermogen van het kind, maar een bewindvoerder bepaalt wat ermee gedaan wordt. Het nadeel van bewind is dat een meerderjarig kind dit door de rechter kan laten opheffen, zodra dit vijf jaar heeft bestaan en er geen zeer zware gronden zijn die zich tegen opheffing verzetten.
Als er ook een stichting wordt opgericht, dient het familiefonds te worden opgericht via een notaris. Is geen stichting gewenst, dan kan het ook bij onderhandse overeenkomst. Na de oprichting van het fonds en na inbreng van de vermogensbestanddelen in het fonds ontstaan nieuwe rollen. Was er voor de inbreng nog sprake van volle eigendom van de vermogensbestanddelen; na de inbreng heeft er een splitsing plaatsgevonden in bewaring (juridisch eigendom), participatie (economisch eigendom) en beheer (management).
In eerste instantie kunnen al deze rollen nog bij de oprichter liggen; pas nadat de eerste participatie is weggeschonken zal economisch eigendom deels bij anderen berusten. In de administratie van de bank zal ook het een en ander veranderen. De natuurlijke personen worden vervangen door een rechtspersoon (als er een stichting is) of een fonds voor gemene rekening.
Niet alle banken accepteren fondsen voor gemene rekening i.v.m. de steeds strenger wordende compliance-regelgeving. Laat u zich vooraf goed informeren over de mogelijkheden.
Vervolgens kan aan de eigenlijke estate planning worden begonnen: het schenken van de participaties of de certificaten (de begrippen worden door elkaar gebruikt). De nominale waarde van de participatiebewijzen kan het beste klein gehouden worden. Zo kan tot op de euro nauwkeurig bepaald worden welk belang in de onderliggende portefeuille wordt overgedragen.
Het fijne is dat dit alles geregeld kan worden zonder dat ook maar iemand zich zorgen hoeft te maken over herschikking van de beleggingen. De portefeuillesamenstelling blijft in stand, ongeacht de uiteindelijk belanghebbenden. Hoogstens zal het risicoprofiel aangepast moeten worden als de uiteindelijk belanghebbenden substantieel qua samenstelling veranderen. Uiteraard dient over de schenking van de participaties schenkbelasting afgedragen te worden. De normale tarieven en vrijstellingen zijn van toepassing.
Een alternatief voor het in delen schenken van participaties is het in delen kwijtschelden van de koopprijs van de portefeuille. In deze structuur krijgen de kinderen vanaf het begin af aan al de beschikking over alle participaties in het fonds. De instellers verkopen vervolgens de beleggingsportefeuille aan het fonds waarbij het fonds de koopprijs schuldig blijft. Vervolgens wordt deze schuld in de gewenste delen kwijtgescholden. Het voordeel van deze methode is dat bij een positief rendement op de onderliggende vermogensbestanddelen, het gehele rendement al vanaf het moment van verkoop toekomt aan de kinderen, zonder dat daar schenk- of erfbelasting over verschuldigd is. Er moeten in dat geval wel goede renteafspraken worden gemaakt. Daarnaast moeten er ook zakelijke afspraken worden gemaakt over de dekking van de lening. Deze structuur vereist dus wel enig eigen vermogen bij de kinderen. Dit eigen vermogen kan eventueel bestaan uit eerder ontvangen papieren schenkingen. Zie ook het artikel Schenken op papier.
Een belangrijk zorgpunt voor veel ouders is de zeggenschap over het geschonken vermogen. Bij het onherroepelijk schenken van contanten of effecten, ben je de zeggenschap definitief kwijt. Dit betekent dat volwassen kinderen hiermee kunnen doen en laten wat zij willen. Ook uitgaven bekostigen die u wellicht niet nuttig vindt: het zogenaamde ‘Ferrari-syndroom’. Ook kan het zijn dat u, achteraf bekeken, het geschonken vermogen eigenlijk zelf nodig had. U moet dan ‘met de pet in de hand’ terug naar de kinderen.
Met een familiefonds is dit soort zorgen op te lossen. Het onderliggende vermogen blijft in het fonds en de beschikkingsmacht berust bij de bewaarder of de bestuurders. Zolang het fonds geen certificaten inkoopt of uitkeringen doet op de certificaten krijgen de houders niets in hun hand en het verkopen van de certificaten aan derden is contractueel ingeperkt.
Wilt u de mogelijkheid open houden om geld op te nemen voor bijvoorbeeld hoger dan verwachte zorgkosten, dan kan deze mogelijkheid in de fondsvoorwaarden worden opgenomen. Dit geschiedt dan in de vorm van een lening of een rekening-courant faciliteit bij het fonds Op deze wijze kunt u als oprichter de volledige zeggenschap over het vermogen behouden, zelfs als alle certificaten overgedragen zijn.
Uiteraard is het wel sympathiek naar de certificaathouders toe, vooral als deze nog geen substantiële inkomens- of vermogensbronnen hebben, om af en toe contante uitkeringen te doen. De certificaathouders zijn namelijk zelf belastingplichtig in box 3. Ook zullen zij in principe de schenkbelasting zelf moeten betalen.
Kortom, het familiefonds is een estate planningsinstrument met veel mogelijkheden. Men hoeft niet superrijk te zijn om dit in te zetten, hoewel er natuurlijk wel advies- en oprichtingskosten gemaakt moeten worden. Daarnaast verdient het aanbeveling een professionele partij in te schakelen die zorgt dat het schenkingsplan ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt, die het certificatenregister bijhoudt en die zorgt voor coördinatie met de andere betrokken professionals.
Wij begeleiden u graag bij het oprichten en in stand houden van een familiefonds. Tarifering geschiedt via het uurtarief of een tevoren afgesproken vaste fee. Zie hiervoor onze Family office services.
Meer informatie?
Wilt u meer informatie over dit onderwerp, dan kunt u dit aanvragen via onderstaande contactknop of bellen met uw contactpersoon binnen CapitalCare Company.
Neem contact op