Schenken op papier

Door tijdig aan vermogensoverdracht naar de volgende generatie te beginnen en dit slim in te richten, draagt u op een verantwoorde wijze vermogen over en bespaart u ook nog eens erfbelasting. Estate Planning kent een vijftal instrumenten die u hierbij ten dienste staan, de zogenaamde de schijf van vijf. Dit zijn achtereenvolgens:

1. Samenlevingsregime
2. Testamentair erfrecht
3. Schenkingsplanning
4. Verzekeren
5. Internationale structurering

In deze bijdrage komt van het onderdeel schenkingsplanning de mogelijkheid van het schenken op papier aan bod, ook wel bekend als schuldigerkenning uit vrijgevigheid. Schenken op papier is een van de vormen van vermogensoverdracht waarbij de schenker de zeggenschap over het vermogen behoudt. Andere vormen waarbij dit kan zijn het schenken van participaties in een familiefonds en de schenking onder bewind.

In het kort komt de papieren schenking erop neer dat u een bedrag schuldig erkent aan een ander. Die ander is meestal één of meer van de kinderen. Afhankelijk van de hoogte van deze schenking zijn de ontvangers daar schenkbelasting over verschuldigd. U heeft dan een schuld aan uw kinderen en uw kinderen hebben een vordering op u. Op papier en voor de fiscus bent u armer geworden en uw kinderen rijker. Het papier is meestal een akte opgemaakt door een notaris.

Er is echter (nog) geen geld, effecten of andere goederen aan hen overgedragen. U kunt hier over blijven beschikken als appeltje voor de dorst of het zit nog vast in bijvoorbeeld uw onderneming, woonhuis of effectenportefeuille.

Welke doelen kunt u ermee bereiken?

Door vermogen al bij leven over te hevelen, in dit geval via het schenken op papier, worden een aantal specifieke doelen bereikt:

1. Door in delen te schenken kan gebruik worden gemaakt van de progressie in de schenk- en erfbelasting. Deze belasting kent twee schijven. Alles wat geschonken wordt of vererft aan kinderen boven de van toepassing zijnde vrijstelling, wordt in de eerste schijf belast tegen 10% en in de tweede schijf tegen 20%. De eerste schijf loopt tot € 138.642 (2023). Schenkt u 10 jaar lang € 100.000 aan een kind, dan bedraagt het hoogste tarief 10%. Vererft er in 1 keer € 1.000.000 aan een kind, dan wordt over het grootste deel 20% geheven.
2. De vorm en de samenhang van de onderliggende vermogensbestanddelen blijft intact. U houdt de beschikkingsmacht, er is alleen een schuld aan de kinderen ontstaan. Dit betekent dat u gewoon in uw huis kunt blijven wonen en uw effectenportefeuille in stand kunt laten. Het vermogen raakt voorlopig niet versnipperd. De kwaliteit van het vermogensbeheer kan hiermee op niveau blijven en de beleggingsmogelijkheden zijn ruimer door het grotere volume.
3. Doordat u rente gaat betalen over het schuldig erkende bedrag, draagt u belastingvrij vermogen over aan de kinderen.
4. U kunt aflossen op de schuld wanneer u dat wilt. Dus bijvoorbeeld als de kinderen een huis kopen of bij een andere belangrijke gebeurtenis in hun leven.

Belangrijkste voorwaarden

Om de beoogde doelen te bereiken is het belangrijk dat de papieren schenking aan een aantal voorwaarden voldoet. De belangrijkste voorwaarden zijn:

1. De akte waarin de schenking is neergelegd moet bij voorkeur opgemaakt worden door een notaris. Doet men dit niet en overlijdt de schenker voordat aflossing heeft plaatsgevonden, dan wordt de schenking alsnog opgeteld bij de nalatenschap. Het beoogde tariefsvoordeel wordt dan waarschijnlijk alsnog teniet gedaan.
2. Over het schuldig erkende bedrag moet u jaarlijks een rente van minimaal 6% betalen. Deze rente mag niet schuldig worden gebleven, maar moet daadwerkelijk worden uitbetaald. Blijkt bij overlijden van de schenker dat niet aan deze voorwaarde is voldaan, dan wordt ook in dit geval de schenking opgeteld bij de nalatenschap en bestaat de kans dat je ook in dit geval het tariefsvoordeel kwijt bent. Belangrijk is dus dat een goede administratie wordt bijgehouden en dat duidelijk aangetoond kan worden hoe en wanneer betaald is. Bedenk daarbij dat je via Internetbankieren over het algemeen niet heel veel jaren kunt terugkijken. Bewaar daarom (pdf-jes van) de bankafschriften waar de rentebelatingen op staan bij bijvoorbeeld de schenkingsakte waar zij betrekking op hebben.

Enkele fiscale en financiële gevolgen

1. Indien de schenking op papier groter is dan de vrijstelling in dat kalenderjaar dan zijn kinderen over het meerdere 10% schenkbelasting verschuldigd tot aan een bedrag van € 138.642 (2023) per kind. Over het meerdere is 20% belasting verschuldigd. Indien de begiftigde onvoldoende vermogen heeft om de schenkbelasting te betalen, kan overwogen worden om een deel van de schenking in contanten te doen. De schenker kan ook vlak na de schenking een deel van het schuldig erkende bedrag aflossen, waarmee de begiftigde dan de belasting kan betalen.
2. Zoals eerder opgemerkt, is na de schenking de schenker armer en de begiftigde rijker zowel op papier als voor de fiscus. Voor de schenker betekent dit dat diens box 3 vermogen kleiner is geworden en de inkomstenbelastingdruk dus lager. Voor de begiftigde geldt precies het omgekeerde: diens box 3 vermogen is groter geworden en dus wordt de belastingdruk hoger. Dit geldt uiteraard pas voor zover het totaalvermogen meer bedraagt dan het heffingvrij vermogen van € 57.000 (2023).
3. Om het beoogde fiscale voordeel te behalen, moet de schenker jaarlijks minimaal 6% rente betalen over het schuldigerkende bedrag. Deze betaling heeft geen directe fiscale gevolgen, maar natuurlijk wel financiële. Bedraagt de schenking op papier de jaarlijkse algemene vrijstelling voor kinderen van € 6.035 (2023) + de eerste schijf van € 138.642 (2023) is in totaal € 144.677, dan betekent dit bij een rentepercentage van 6% een jaarlijkse rentebetaling van € 8.681. Doe je dit in het kader van een schenkingsplan een aantal jaar achter elkaar en zijn er meerdere kinderen, dan kan dit bedrag aardig oplopen en wellicht uiteindelijk een loden last betekenen.

Doe je dit bijvoorbeeld voor drie kinderen, dan heb je het al over € 26.042 per jaar. En wil je serieus werk maken van vermogensoverdracht en schenk je 5 jaar lang onder schuldigerkenning dat bedrag per kind, dan heb je 5 x 3 x € 144.677 is € 2.170.155 overgeheveld tegen iets minder dan 10% belasting. De keerzijde is een jaarlijkse renteverplichting van € 130.209 die elk jaar daadwerkelijk moet worden betaald om de beoogde belastingbesparing te bereiken. Ook als je eigen vermogen afneemt door waardedalingen of interen. Laat voordat je hieraan begint een financiële planning opstellen om de lange termijn effecten door te rekenen. Zo voorkom je onaangename verrassingen.

Overigens is de renteverplichting wel een mooie manier om extra vermogen over te hevelen, omdat over dit bedrag geen schenkbelasting hoeft te worden betaald. Bijkomend voordeel is dat de ontvanger de rente kan gebruiken om de extra box 3 heffing te betalen.

NB Of de papieren schenking vanaf 2023 nog steeds een goed idee is valt te bezien, gezien de aangepaste belastingheffing in box 3. Dit wordt veroorzaakt door de minder gunstige behandeling van schulden in box 3 vanaf dat jaar. Wij adviseren u zich goed te laten adviseren door uw belastingadviseur. Een mogelijke oplossing is omvorming naar een familiefonds.

Aanvullende bepalingen

Om de schenking op papier te optimaliseren en om flexibel te blijven, zouden de volgende zaken in de schenkingsakte opgenomen kunnen worden:

1. Het opnemen van opeisbaarheidsgronden. In ieder geval bij het overlijden van de schenker, maar bijvoorbeeld ook in geval van faillissement of opname in een verpleeg- of verzorgingstehuis.
2. Het verdient aanbeveling om in de akte op te nemen dat altijd geheel of gedeeltelijk vervroegd kan worden afgelost. In bepaalde gevallen kan het gewenst zijn om de begiftigde liquiditeiten te geven. Bijvoorbeeld om schenkbelasting te betalen, een studie te volgen of andere uitgaven te doen die de schenker aan staan. Het kan natuurlijk ook zijn dat de papieren schenking maar als tijdelijke oplossing bedoeld was, bijvoorbeeld tot aan verkoop van het woonhuis. De mogelijkheid tot aflossen is ook verstandig vanuit het oogpunt dat de 6% rentebetaling op enig moment een loden last zou kunnen worden. Let op dat je ook van gedeeltelijke aflossingen een goede administratie bijhoudt.
3. Als ultimum remedium kan het verstandig zijn om een herroepingsclausule op te nemen. Met behulp hiervan kan alles weer worden teruggedraaid in geval van nood of in geval van onwelkome wetswijzigingen.
4. Verder kan worden gedacht aan het opnemen van een uitsluitingsclausule (om de koude kant buiten boord te houden) en een inbrengverplichting als niet alle kinderen evenveel hebben geprofiteerd van uw vrijgevigheid. Met deze laatste clausule wordt na uw overlijden bij de verdeling van uw nalatenschap alles rechtgetrokken en worden de schenkingen beschouwd als een vooruitbetaling op het erfdeel.

De alternatieven

Een andere vorm van vermogensoverdracht waarbij de schenker de zeggenschap over het vermogen behoudt, is het schenken van participaties in een familiefonds. In zijn meest eenvoudige vorm is een familiefonds een besloten fonds voor gemene rekening. Als u meer rechtszekerheid wenst en bij hogere bedragen wordt meestal een stichting opgenomen in de structuur. Belangrijk kenmerk van een familiefondsstructuur is dat de zeggenschap wordt gescheiden van het economisch belang. De zeggenschap heeft het stichtingsbestuur, waar de schenkers (ouders) in plaatsnemen, en de economische eigendom hebben de eigenaren van de participaties van het fonds. Afhankelijk van de inrichting van het schenkingsplan komen deze participaties vroeger of later bij de kinderen terecht. Dit geschiedt dan op een dusdanige wijze dat optimaal gebruik wordt gemaakt van de progressie in de schenk- en erfbelastingtarieven.

Een voordeel van een familiefonds ten opzichte van schenken op papier is dat de kinderen delen in de waardestijging van de onderliggende vermogensbestanddelen. Over de aangroei van het vermogen nadat de schenking heeft plaatsgevonden betalen ze geen schenk- of erfbelasting meer. Een voordeel voor de schenkers is dat ze niet jaarlijks tenminste 6% rente moeten overmaken.

Overigens kunnen beide instrumenten ook heel goed na elkaar worden ingezet in uw schenkingsplan. Begonnen wordt dan met een aantal jaar schenken op papier, om dit vervolgens in te brengen een familiefonds.

Ook bij een familiefonds moet wel aan enige vorm van cashflow planning worden gedaan, aangezien de begiftigden ook hier te maken krijgen met inkomsten- en schenkbelasting. Er kan dan of een deel van het bedrag in contanten worden geschonken of er wordt een uitbetaling gedaan op de participaties.

Een nadeel van een familiefonds kan zijn dat de kinderen, zeker na het overlijden van de langstlevende ouder, het gevoel krijgen tot in lengte van jaren ‘tot elkaar veroordeeld’ te zijn. Dit kan eenvoudig worden opgelost door of het familiefonds op te heffen of door het op te splitsen in meerdere delen. Nieuwe familiestaken kunnen dan zelf invulling geven aan hun eigen estate planning.

Wilt u hier meer over lezen dan verwijzen wij u graag naar het artikel Slim schenken via een familiefonds. Houdt er wel rekening mee dat aan de oprichting van een familiefonds en het jaarlijkse onderhoud ervan aanzienlijke kosten kunnen zitten. De oprichting van een stichting, alle bijbehorende aktes en (fiscale) advisering kost al snel € 10.000 tot € 15.000. Op jaarbasis komt daar dan nog zo’n € 2.500 bij.

Een ander veel voorkomend alternatief voor schenken op papier is schenken onder bewind. De geschonken vermogensbestanddelen zijn dan op papier van het kind, maar een bewindvoerder bepaalt wat ermee gebeurt. Het nadeel van bewind is dat de rechter dit op verzoek van een meerderjarig kind na vijf jaar zal opheffen. Dit is alleen anders als er  zeer zware gronden zijn die zich tegen opheffing verzetten.

Afsluitend

In dit artikel zijn de belangrijkste zaken aan de orde gekomen die spelen bij het schenken op papier. Van belang is om altijd uw wensen en doelstellingen goed te inventariseren, elke situatie en elke familie is anders. Wij adviseren u daarom om deskundig advies in te winnen alvorens tot actie over te gaan. Ook periodiek onderhoud is belangrijk, wetgeving kan immers veranderen.